[ یادداشت بیست و چهارم ]

بسم اللـه الرحمان الرحیم ( به نام ایزد گسترده‌مهر مهرورز ) .

یکی از بحث‌های جالب و اساسی در تفسیر قرآن ، تفسیر علمی است . تفسیر علمی ، تعریف‌های متفاوتی دارد . گروهی آن را در تطبیق قرآن بر دستاوردهای علمی می‌بینند و برخی آن را به معنای استفاده‌ از مطالب و کشفیات علم روز برای تبیین قرآن می‌دانند و ...

در تعریف نخست ، قرآن ، اساس قرار نگرفته است ،‌ بلکه محور ، علم روز است . از این رو اگر آیه‌ای در قرآن با علم سازگار نبود ،‌ کناری نهاده می‌شود .

این همان تفسیر علمی است که دانشمندان مسلمان با آن مخالف‌اند و آن را مذموم شمرده‌اند .

تفسیر علمی با تعریف دوم ،‌ نه تنها هیچ مخالفی با اسلام ندارد ، بلکه ضروری هم می‌نماید .

نکته‌ی مهمی که در تفسیر علمی باید به آن توجه کرد ،‌ این است که برخی از آن‌چه ما اکنون به نام دانستنی‌های علمی می‌شناسیم ، یقینی نیست . با این‌گونه مطالب باید به عنوان یک فرضیه نگاه کرد و بس ؛ زیرا ،‌ دانش بشر بسیار بسیار ناقص است .

نمونه‌ی آن ، نظریه‌ی دانشمندان در باره‌ی سیاه‌چاله‌ها است . تا امروز دانشمندان فضایی گمان می‌کردند که از سیاه‌چاله‌ها هیچ‌گونه اطلاعاتی را نمی‌توان به دست آورد ، ولی اکنون بر نادرست‌بودن این نظریه پی برده‌اند . گمان آنان این بود که سیاه‌چاله‌ها همه چیز را به درون خود فرو می‌برند ، ولی به تازه‌گی روشن شده است که از سیاه‌چاله‌ها چیزهایی هم به بیرون راه پیدا می‌کنند .

دانشمندان مصری در سده‌ی اخیر ،‌ پیشتاز تفسیر علمی بوده‌اند . در ایران نیز برخی در این باره پژوهش‌هایی کرده‌اند .

در این‌جا ، نظر علامه‌ی شعرانی را در این باره ، می‌آورم . علامه‌ی شعرانی ،‌ رضوان اللـه تعالی علیه ،‌ در باره‌ی تفسیر علمی فرموده است :

یکی از دوستان پرسیده است : " عقیده‌ی شما در باره‌ی تفاسیر جدید مصری مانند المنار و طنطاوی چیست ؟ آیا روش آن‌ها صحیح و مفید است ؟ ...

در جواب گوییم ، در تفاسیر اهل سنت ،‌ قدیم یا جدید ،‌ در امامت و عدل و فروع فقهی ،‌ سخنانی است مخالف مذهب ما که البته آن‌ها را تأیید نمی‌کنیم ،‌ اما علوم عصری و خصوص طبیعیات را در تفسیر قرآن‌آوردن هر گاه موجب عبرت و تأیید توحید و اثبات حکمت و قدرت پروردگار باشد ، بسیار نیکو است . خداوند در بسیاری [ از ] آیات قرآن ، ما را مأمور فرمود در خلقت آسمان و زمین و خورشید و ماه و ستارگان و حیوانات و نباتات و در خلقت خود تأمل و تدبر کنیم ...اگر خداوند می‌دانست مردم از تأمل در علوم طبیعی گمراه می‌شوند ،‌این همه ترغیب نمی‌فرمود ...

[ فرزانه‌ی ناشناخته ، ص 595 ]

علامه‌ی شعرانی ،‌ رضوان‌اللـه تعالی علیه ،‌ در ادامه بر این نکته تأکید می‌کند که در تعلیم و تعلم علوم طبیعی و ... نباید از ایزد تبارک و تعالی غافل شد . انسان نباید با کشف علتی از علل طبیعی در ایجاد یک موضوع و واقعه‌ای ، علة‌العلل را که همانا ایزد است ،‌ فراموش کند و دگرگونی ها و ایجادشدن‌ها و ... را به خود ماده و مادیات نسبت دهد . ایزد ، هم آفریننده ( خالق ) است و هم تازه‌کننده و دگربخش ( فاطر ) است .